|
|
|
|
|
|
|
|
|
Çiçek, bildiğimiz
gibi bir bitkinin
üremesine, yani türünü
devam ettirecek yer
bitkiler meydana
getirmesine yarayan
organdır. Bütün
çiçeklerde de amaç aı
nıdır. Bundan dolay t
hepsinin eş yapı ve
biçimde olması gerektiği
düşünüleb lir. Ama
insanı hayretler içinde
bırakan gerçek, yaratıcı
tabiatın yaprakları
meyvelere ve bitkilere
olduğu gibi çiçeklere de
sayısız değişik biçim ve
yapı ve, diğidir. Bunda
çok defa tozlaşma veya
korunma gibi gerçek ve
özel bir ama ya da
anlayamadığımız bir
sebep vardır.
Biyoloji (hayat
bilimi)'nin bir dalı
olan Morfoloji
(yapıbilim) canlı
organizmt ların biçim ve
yapısını inceler. İşte
biz bu yazımızda, yalnız
bitkilerin, onları da
sadece çiçekleriyle
ilgilenen morfoloji
konularını ele alacağız.
|
|
|
.^ tepecik^
(stigma)
__dificik
' \ borusu
—4—yumurtalık
|
|
|
|
|
orcik başları
(an ter) «rciklar
|
|
|
|
|
|
ÇİÇEK
Botanik (Bitkibilim)'de
çiçek «büyümesi
sınırlanmış ve üzerinde
değişikliğe uğramış dört
ayrı tip yüksek
yapraklar bulunan bir
kısa-sürgün» diye tarif
eder.
Çiçeği, yaprakların
değişmesinden meydana
gelmiş bir organ olarak
tarif ediyoruz. Bu
değişme nedir?
Çiçeğin çevresinde halka
biçiminde yanyana
sıralanmış örtü
yapraklar vardır. «Taç»
ve «çanak yaprakları»
adı verilen bu
yapraklar, bitkiye özel
yaprakların değişmesiyle
meydana gelmiş
yapraklardır.
Taç yapraklarının her
birine «petal», çanak
yapraklarının her
birine ise «sepai» adı
verilir.
Bazı çiçeklerde örtü
yaprakları, çanak ve taç
biçiminde ayrılmıştır.
Böyle olan örtü
yapraklarının tümüne
birden «perigon»,
herbirine de «tepal» adı
verilir. Perigon'lar ya
yüksek yap-
|
raklar niteliğinde (prophylloide)
yani iç ve di taki her
iki yaprak halkası
yeşildir (ıspane çiçeği
gibi); ya da lâle
çiçeğinde olduğu gil
renkli taç yaprakları
niteliğindedir (caroll
petaloide).
İlk çiçek belirtilerine
eğreltiotu'nda raslıyoru
Bitkiler Dünyası'nın
gelişmesiyle çiçeklerde
c büyük değişiklikler
oldu ve gittikçe daha
aynı tılı bir biçim
aldılar.
ÇİÇEĞİN BİTKİ ÜZERİNDEKİ
YERİ
Çiçek, bir yaprağın
koltuğunda çıkar. Ama b
yaprak, normal yapraklar
gibi olmayıp daha çc pul
biçimindedir ve bazı
bitkilerde iyice kör<
mistir. Bunlara «burgu»
(brakte) adı verili
Braktenin koltuğundan
çıkan ve ucunda çiç«
bulunan dala «çiçek
sapı» denir. Sapın geni
leyen ucuna da «çiçek
tablası» adı verilir.
Açık tohumlu (kozalaklı)
bitkilerde çiçek c
ganları «sarmal»
dizilişte, kapalı
tohumluları da «halkalı»
(dairesel) diziliştedir.
Çiçeğin çevresinde
halkalı dizilişte
sıralanırı örtü
yapraklarına her bitkide
raslanmaz. Arp buğday,
çavdar v.b. gibi taneli
bitkilerde çiçı örtü
yaprakları körelmiştir.
ÇİÇEĞİN BÖLÜM VE
ÖZELLİKLERİ
1 ) Çanak yaprakları
(calyx): Bunlar yüks<
yaprakların değişimiyle
oluşmuşlardır. Çok c fa
yeşil renkleri ve
biçimleriyle normal
yapra lardan pek ayrımlı
değillerdir. Biçim ve
sayılı bitkinin türüne
göre değişir. Çanak
yapraklı bazı defa
birbirinden ayrı, bazı
defa da az © birleşmiş
«bitişik çanak
yaprakları» (gamoı pal)
durumdadır.
Çanak yapraklagn görevi,
çiçek açıncaya kac
goncayı korumaktır.
Bunun için birçok biti
de çiçek açınca çanak
yaprakları dökülür (C
lincikte olduğu gibi).
Arasıra bu yapraklar b
yük ve renkli olurlar.
Böylece tozlaşmayı yaf
cak böcekleri çekme
görevini yaparlar (Çön
otu = Nigella, Haseki
küpesi = Aquilegia).
2) Taç yaprakları
(corolla): Çanak
yapraklı gibi küçük ve
yeşil olmayıp bitkinin
«çeşit» «tür» üne göre
değişik sayı ve biçimde,
büyi renkli ve yüksek
yapraklardır. Bunlar,
alımlı < rünüşleriyle
tozlaşmaya aracılık eden
böcekli kendilerine
çekerler.
Taç
yaprakları da çanak
yaprakları gibi bir
|
|
|
|
petal lordun meydana
gelen taç yapraklan
çiçek sapı
|
|
|
sepaİlerden meydana
en çanak yaprakları
|
|
|
;İÇEK MORFOLOJİSİ
(YAPIBİLİMİ)
Jiçek morfolojisi,
çiçeklerin büyümeleri
sırasınla gösterdikleri
iç ve dış yapılışları
araştırır. Her çiçeğin
biçimini, yapısını
kıyaslayıp
karşı-aştırarak inceler
ve böylece bilimsel bir
anlamışa ve anlatışa
varmaya gayret eder.
Sizler de aynı yoldan
yürümek suretiyle ve
her-ieyden önce çiçeği
tarif etmekle işe
başlaya-ım.
|
|
|
çıplak
(çanak ve taç
yapraksız)
|
petaloit
(çanak yapraksız)
|
|
dialypetal
(ayrı taç yapraklar)
|
sympetal (bitişik taç
yapraklar)
|
|
|
(büyülfilmüş I
çiçek)'
beyaz söğüt
|
|
|
|
(aristolocchia)
şerbetçi otu
|
|
|
sapsız (çiçek sapı
olmayan)
|
dialysepai (ayrı
çanak yapraklar!
|
gamosepai (bitişik
çanak yapraklar)
|
dialytepal (örtü
yapraklar ayrı ve
renkli)
|
gamotepal (örtü
yapraklar bitişik ve
renkli)
|
|
|
|
|